05. ontstaan van de mens

Mary and Louis Leaky with the 'Zinjanthropus boisei' palate and a modern human skull in 1953.

Beste archeologen

Hebben jullie je ooit afgevraagd waar wij, Homo Sapiens, vandaan komen? Ga naar Afrika en bezoek de 'Olduvai Gorge' in Tanzania en Malapa vlak bij Johannesburg, Zuid-Afrika. Hier vind je botten en werktuigen van onze verre voorouders: Australopithecus, Homo Habilis, Homo Erectus. Ze zijn tussen de 5 miljoen en 20.000 jaar oud. Wat weten we over het uiterlijk, de gezondheid, de gedragingen, de voeding... van onze voorouders. Zoek antwoorden op deze en andere vragen. Jullie zijn onze specialisten inzake het ontstaan van de menselijke soort.

1. Het verzamelen van informatie. De Bronnen ... enkele tips.

Er is heel wat informatie voor handen: documentaires ('Walking with Cavemen', BBC, 'Man on Earth. Triumph of Homo Sapiens', Discovery Channel...) boeken, websites en musea waar je werktuigen en botten van onze voorouders kan bekijken. In het kijkdepot van het MAS vind je een aantal stenen werktuigen en botten uit het Mesolithicum. Ook het Koninklijke Museum voor Kunst en Geschiedenis in Brussel (KMKG, Jubelpark) heeft een afdeling Prehistorie. Maak foto's en ga praten met medewerkers en onderzoekers. Het is niet voldoende om er doorheen te lopen en een snelle blik te werpen op de glazen vitrines. Breng wat tijd door met de betrokken voorwerpen. Probeer je voor te stellen dat ze effectief gebruikt werden. Hoe was dat? Zijn ze zwaar of licht, handig of onhandig? Wat zeggen deze voorwerpen over de mensen die ze gebruikt hebben?

Ga opzoek naar materiële resten uit de prehistorie: botten, werktuigen, sporen van de jacht, huisvesting, graven en begrafenisrituelen, kunstvoorwerpen... Waar en hoe zijn deze spullen gevonden? Probeer ze te dateren. Is er discussie?

Vergeet het landschap niet. In welke fysieke omstandigheden hebben onze voorouders geleefd? Onderzoek het klimaat, planten en dieren.

Opmerking! In documentaires en boeken is al een analyse gemaakt. Keer terug naar de bron. Vergeet deze interpretaties en kijk naar de materiële resten die men gevonden heeft. Zo komen jullie zelf tot (misschien wel andere) inzichten!

2. Het onderzoeken van de informatie.

Als je informatie hebt begint het denkwerk. Wat vertellen deze botten en werktuigen ons? Probeer het leven van onze verre voorouders te reconstrueren. Zoek verklaringen. Het is niet voldoende om het alleen te beschrijven. Waarom kwamen er nieuwe soorten op en waarom verdwenen er andere? Gebruik de evolutietheorie van Charles Darwin. Hoe hebben planten, dieren en het klimaat de ontwikkeling van onze voorouders beïnvloed? Wat was de relatie tussen de verschillende soorten mensapen? Wanneer is cultuur ontstaan en waarom?

Gezien de fragmentarische en beperkte bronnen is dit niet eenvoudig. Wat kunnen we weten en wat niet? Hoe komt dat? Hier is veel discussie over. Wat is jullie mening?

Welke overeenkomsten/verschillen zie je met onze eigen samenleving. Hoe komt dat? Wat zegt dit over onze menselijke natuur? Leg de link met het natuur/cultuur debat.

Archeologen stellen een reeks wetenschappelijk vragen. 'Hoe was de samenleving georganiseerd, wat aten ze, wat dachten ze, waarom veranderen dingen?' (onderzoeksvragen) Gebruik deze vragen en leg verbanden.

Dit project heeft ook een praktische kant!!! Inzicht komt niet alleen uit boeken. Probeer jullie onderwerp, in de mate van het mogelijke, te beleven. Vervaardig stenen werktuigen, probeer vuur te maken zonder een aansteker. Stel je voor dat de gewrichten van je handen anders zijn ... wat kan je dan wel of niet? Eet een maaltijd uit het Paleolithicum. Jullie zullen zo de langzame ontwikkeling tot Homo Sapiens beter begrijpen.

Archeologen houden veldnotities bij waarin ze hun bevindingen minutieus optekenen. Doe hetzelfde. Maak een verslag van jullie onderzoek. (+/- twee bladzijden) Welke bronnen heb je geraadpleegd, welke vragen heb je gesteld, welke experimenten heb je gedaan en wat zijn jullie bevindingen? Deze archeologische veldnotities geef je af op donderdag 29 maart 2012.

3. De praktische uitwerking...? De avond van de Archeologie.

Op vrijdag 23 maart is er een avond van de Archeologie. Jullie confronteren mensen met het ontstaan van onze soort. Waar komen we vandaan? Maak het informatief en interactief. Zoek een manier om het publiek een ervaring mee te geven die de eerste mensen ook gevoeld hebben. Gaat dat? Waarom wel/niet? Wat zegt dit over ons? Laat mensen nadenken over archeologie. Geef ze de mogelijkheid om zelf materiële resten te interpreteren. Ga de discussie aan. Weten we uiteindelijk veel of of weinig over het ontstaan van de mens? Hoe komt dat? Met welke vragen blijven we zitten?

Lucy (Reconstructie)

Olduvai Gorge, Tanzania Afrika