08. Voeding, hightech eetcultuur, maaltijdpillen of terug naar de natuur?

Dressing the meat of tomorrow? James King

1. Wat hebben mensen in het verleden gegeten? Wanneer en waarom is dit veranderd?  Vergelijk het dieet van jagerverzamelaars uit de prehistorie met de Bourgondische feestbanketten van Karel de Stoute. Bestudeer de maaltijd van een boer in de Middeleeuwen (Terry Jones, Medieval Lives, episode 1, The peasant) of Gustaf Swift en de mechanisering van de voedselindustrie. (zie les geschiedenis, vijfde jaar).

2. Wat eten we vandaag? Denk aan de controversiële documentaire 'Our Daily Bread'  Eten we  gezonder of ongezonder dan in het verleden? Denk aan de problemen die er zijn met voedsel. Het gebruik van pesticiden, de dioxinecrisis en voedselinspecties, de grote hoeveelheid antibiotica in ons eten en het fenomeen 'fastfood'. Maar ook de toenemende vraag naar bio-voedsel. Kan je deze vraag verklaren? Hoe kijken mensen vandaag naar genetisch gemanipuleerd eten? Welke invloed heeft voedsel op jouw leven, je gezondheid en je sociale relaties? (omgang met familie en vrienden)

3. Bedenk een toekomstscenario. Wat eten mensen in de toekomst? Plaats dit in een tijdskader (vijftig, honderd, duizend, ... jaar).

Hoe bedenk ik een toekomstscenario? Enkele tips...

Onze voedselproductie wordt steeds industriëler en grootschaliger. (The decline of the miraculous) Een hamburger van McDonalds smaakt overal hetzelfde. Of je nu in België of in China bent. Wordt dit de toekomst? Zullen plaatselijke keukens verdwijnen en eten we over honderd jaar allemaal hetzelfde voedsel?

Voedsel wordt steeds wetenschappelijker. Onze landbouw verwijdert zich van de natuur. Boerderijen lijken steeds meer op laboratoria. Alles is geautomatiseerd. Waar zijn de hooibalen en kippen op het erf? En zelfs dat is ooit begonnen met jagerverzamelaars die bessen plukken. Hoe zie je dit evolueren?

Op Youtube vind je veel voorbeelden van 'molecular gastronomy'. Het gaat niet alleen om wat er gegeten wordt en hoe het gemaakt is maar ook hoe het geserveerd wordt. (Eten wordt een verhaal, een belevenis... een attractie!) Lees het boek; Marien (E.), Groenewold, (J.). & Husslage (B.), Cook&Chemist, Karakter uitgevers, 2007. over moleculair koken. 

Het wetenschappelijker worden van voedsel zie je ook aan de opkomst van 'designer foods' en genetische manipulatie. Waarom kweken we vlees niet rechtstreeks in een laboratorium? Vandaag zijn dingen nog duidelijk. Iedereen heeft het idee 'appel' van kleins af aan geleerd. Maar wat als men in de toekomst appels kan maken die smaken naar peer of omgekeerd. Fruit en groenten krijgen waarschijnlijk eenzelfde vorm. (=makkelijk te transporteren, op te stapelen en goed te houden)  Alles zal efficiënter worden, tot er uiteindelijk een paar maaltijdpillen op je bord liggen. Alhoewel borden en een eettafel dan ook geen functie meer hebben. (Over 'fastfood' gesproken!) Hoe zullen mensen hiermee omgaan? Welke gevolgen zal dit hebben voor ons sociaal leven? Bekijk ook de thema's 01 sociale relaties en 04 ontspanning.

Misschien ontstaat er  zoveel verzet dat we terug gaan naar een biologische en kleinschalige landbouw. Is dit realistisch?

Je kan genetisch gemanipuleerde aardbei/kersen serveren maar 'willen' mensen ze eten? (het probleem van sociale aanvaarding) Zouden middeleeuwers fishsticks of  hamburgers lekker gevonden hebben? Aan voeding zit een belangrijk psychologisch component. Waarom lusten we bepaalde dingen niet? Heeft dit te maken met smaak of zijn het maatschappelijke en culturele conventies? (Vandaar de show die restaurants met een moleculaire keuken creëren. Ze proberen mensen te laten wennen aan nieuwe smaken!)

Wat je eet heeft natuurlijk invloed op je gezondheid. Je lichaam haalt de bouwstenen die het nodig heeft uit je voedsel. (je bent wat je eet?)  Dat zou willen zeggen dat we (biologisch) andere mensen zijn dan vroeger? We eten immers andere dingen dan in het verleden. Denk aan het feit dat we steeds ouder worden. Dit gaat in tegen het heersende idee, maar we eten vandaag waarschijnlijk gezonder dan in het verleden.

Niet alleen 'wat' maar 'hoe'  we eten kan interessant zijn. De tafelmanieren (etiquette) van de toekomst? De eetcultuur zegt veel over wie je bent. Er is een relatie tussen wat we eten en hoe we eten. Denk aan 'fastfood'. Het is heel efficiënt (taylorisme) en zegt iets over ons haastige leven in deze kapitalistische maatschappij. De eetcultuur is de spiegel van onze samenleving. Dat is in de toekomst hoogstwaarschijnlijk nog zo... 

Eten is meer dan alleen een biologisch proces. Denk aan middeleeuwse koningen die op feestbanketten aan één kant van de tafel zaten zodat iedereen hen kon zien. Eten kan nu nog een heel theatrale functie hebben. Een manier om je te onderscheiden van anderen. Eten in 'The four seasons' in de Seagram-building in New York doe je niet alleen omdat je honger hebt.

De eetcultuur is ook een sociale barometer. Wie eet er wat in de toekomst? Wat gebeurd er als de kloof tussen arm en rijk groter wordt? Zal eten nog zo democratische zijn? (Is eten vandaag wel zo democratisch?) Nu is de moleculaire keuken nog heel duur, maar misschien krijg je net als in de geschiedenis een Top-down mechanisme waarbij lagere sociale groepen elites nadoen. Zo zal moleculair koken langzaam ingeburgerd raken ... of is het toch maar een mode gril en wat zegt dit dan over onze huidige eetgewoonten? Eten uit verveling... zijn we toch opzoek naar variatie?

Hoe zien keukens en restaurants eruit in de toekomst? Op het  YouTube vind je hier heel wat informatie over. 

Tip! Je kan een menukaart maken uit het jaar 2667nc... Wat staat er op het menu en hoe en waar wordt er gegeten en door wie? Wat zegt dit over de maatschappij?

Lees het artikel ' confessions of a naked sushi model' op de site van 'Vanity Fair'.  'Nyotaimori' is een Oosters fenomeen. (Japanse cultuur) Hebben dit soort gebruiken een toekomst of zullen ze langzaam verdwijnen?

Kijk naar de film 'Soylent Green' uit 1973. Welke visie hebben de makers op de toekomst van voedsel? Wat is 'soylent green' eigenlijk? (What is the secret of soylent green? Zie trailer!) Zoek dit uit.

Kijk ook eens op www.ted.com. TED staat voor 'Technology, Entertainment, Design'. Ieder jaar komen er in Californië duizend mensen bij elkaar om te praten over de nieuwste doorbraken in de wetenschap, de kunst de technologie, etc. In deze lezingen worden interessante dingen gezegd over landbouw en eetcultuur in de toekomst.