05. Dystopiëen en het einde van de wereld, ontploffende sterren, virussen en massale planetaire zelfdoding.

1. Welke rampen en gevaren zijn er in het verleden geweest? (meteorietinslagen, virussen, vulkaanuitbarstingen, wereldoorlogen, epidemieën...) Hoe zijn mensen hiermee omgegaan? Denk aan de Koude Oorlog toen kernwapens de wereld elk moment konden vernietigen of de angst voor de apocalyps (het einde der tijden) in het jaar 1000. Een beeld dat in de christelijke middeleeuwen erg leefde. Welke invloed hebben rampen en dystopieën gehad op samenlevingen? Hebben ze de loop van de geschiedenis bepaald?

2. Wat zijn op dit moment de meest acute gevaren? (verkeer, terrorisme, nucleaire ramp, vogelgriep, 'global warming'...) Spelen ze een rol in je persoonlijk leven? Zijn we meer of minder bang dan in het verleden? Hoe komt dat? Bekijk de film 'An unconvient Truth' van Al Gore. Welke discussie woedt er vandaag over de opwarming van de aarde? Kijk naar een aflevering van 'Horizon' over 'Supervolcanoes'. Wat is er aan de hand met Yellowstone National Park?

Speelt het idee van de apocalyps ('Dag des Oordeels', Lees de openbaring van Johannes.) nog een rol? Denk aan de conservatieve christenen in de VS. Hoe kijkt men vanuit andere geloven naar het einde der tijden?

3. Werk een toekomstscenario uit. Wanneer eindigt de wereld? Speculeer over de totale of gedeeltelijke vernietiging van de mensheid. Hoe waarschijnlijk is dit? Plaats de vernietiging van de wereld in een tijdskader. (vijftig, honderd, duizend of twee miljard jaar...)

We weten vrij zeker dat de zon over vijf miljard jaar is opgebrand. Wat gebeurt er dan en hoe kunnen we dat als mensheid overleven? Zal de mens daar ooit in haar huidige vorm mee te maken krijgen? De wezens die dan leven verschillen evenveel van ons als wij van bacteriën.

Is het moeilijk om de aarde te vernietigen?  Op deze (grappige) site vind je een antwoord. De aarde vernietigen blijkt namelijk niet zo simpel.

Hoe zullen mensen reageren op het einde van de wereld? Wat gebeurt er wanneer we eenmaal weten wanneer en hoe de wereld zal eindigen? (er komt bijvoorbeeld een grote asteroïde op de aarde af) Misschien vernietigen we onszelf in de chaos en de paniek die er dan ontstaat? Hoe zouden jullie zelf omgaan met zo'n situatie? Wat zou je doen met de resterende tijd?

Kijk naar 'Last Night'.  Deze film gaat over een aantal mensen die de vernietiging van de wereld afwachten. (Last Night is niet op DVD uitgebracht maar is wel te verkrijgen bij Mr. Sverlow)

Is het erg als de mensheid niet meer bestaat? Maakt het voor het universum veel uit? Op dit moment zouden we het erg vinden en willen we blijven leven maar dat kan veranderen... 

Het zijn onze genen die zich willen voortplanten en overleven. (The selfish gene, Richard Dawkins) De wil om te overleven is een succesvolle eigenschap. Maar zal dit altijd zo blijven? Wat als we onze genen kunnen manipuleren? Op dat moment kunnen we ook onze driften en verlangens veranderen. Misschien krijgen we ooit te maken met mensen die niet meer willen overleven. Een soort collectieve zelfmoord. Bekijk ook de thema's gezondheid en sociale relaties. Misschien is er in de toekomst door technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen geen seksualiteit meer en verdwijnt de drang om ons voort te planten?

Films over het einde van de wereld spreken erg tot de verbeelding. Dit zijn een aantal klassiekers, Mad Max, Waterworld, The Postman,  Gattacca, Sunshine , Planet of the Apes, I am Legend , Reign of fire, The Day after Tomorrow, 28 days later, Children of men, Resident Evil, Extinction, Code 46. Er is ook de zeer sfeervolle serie Battlestar Galactica, waarin de mensheid door de 'Cylons' verslagen en verdreven wordt. Wanneer zijn deze films en series gemaakt? Wat zeggen ze over de mensen die ze gemaakt hebben en welke impact hebben ze op hun publiek? Doe wat opzoekingswerk. Bekijk de trailers, lees interviews met de schrijvers en regisseurs. Geven deze films een realistisch beeld van de toekomst? Wat is jouw mening? Leg uit waarom.

Welke maatschappijvorm zal al dit onheil met zich mee brengen? Een gevaarlijke wereld geteisterd door terroristische aanslagen zal misschien leiden tot totalitaire regimes? Denk aan '1984' van George Orwell, of films als 'Equilibrium' en 'V for vendetta'. Deze laatste film is gebaseerd op de gelijknamige strip van Alan Moore.

Lees het boek, KEULEMANS ( M. ) Het einde van de wereld. Exitmundi. De vijftig beste scenario's. Utrecht, 2008.  Dit boek gaat over zombies, zwarte gaten, de Borg, de afnemende vruchtbaarheid van mannen, etc. De website bij dit boek is geweldig. Het is een forum waarop mensen discussiëren over het einde van de wereld.

Een interessant overzicht van romans over dystopieën vind je in de uitgave 'Deus ex machina', nr 123, Dystopie en Apocalyps in de literatuur. December 2007.

Erg leesbaar en boeiend zijn bijvoorbeeld de romans COUPLAND( D. ), Girlfriend in a coma, 1998. en DICK (Philip K.), The Man in the High Castle, 1962 en A Scanner Darkly, 1977 (dit laatste boek is knap verfilmd) en HOUELLEBECQ ( M.), Mogelijkheid van een eiland, Amsterdam/Antwerpen, De Arbeiderspers, 2005. 'The Road' van de Amerikaanse schrijver Cormack McCarty gaat over een vader die met zijn zoon door een post-apocalyptische wereld trekt. Ook hier is recent een verfilming van gemaakt.

Het voortbestaan van de mensheid is nauw verbonden met de toekomst van dieren (zie artikel EOS magazine, nr 2, februari 2009, blz 51-54). Welke dieren leven er over vijftig miljoen jaar? Reusachtige knaagdieren en pinguïns met tanden? Gebruik de evolutietheorie om voorspellingen te doen. Welke nieuwe soorten zullen er ontstaan en welke gevolgen heeft dit voor de mens?

Kijk ook eens op www.ted.com. TED staat voor 'Technology, Entertainment, Design'. Ieder jaar komen er in Californië duizend mensen bij elkaar om te praten over de nieuwste doorbraken in de wetenschap, de kunst de technologie, etc. In deze lezingen worden interessante dingen gezegd over het einde van de wereld en de gevaren die boven ons hoofd hangen. Bekijk de lezingen van Stephen Petranek, Paul Maccready, gregory Petsko, Jared Diamond, Irwin Redlener, Martin Rees, Joe Derisi en Peter Ward.