commissie 07: het onderbewuste, dromen en film

Robert Williams, Symbiotic mediocrity, 2007

Beste commissieleden,

deze opdracht is bedoeld om jullie op weg te helpen. Het zijn vragen, boeken, internet links, filmfragmenten en praktische tips. Het spreekt voor zich dat je ook andere informatie mag gebruiken. We zouden het leuk vinden als jullie zelf met ideeën komen om je onderwerp verder uit te diepen. Gebruik je fantasie, creativiteit en kritisch inzicht. Veel succes!

Jullie bestuderen het onderbewuste, dromen en film. Wat leren films, series en televisieprogramma's ons over het onderbewuste? Bekijk zoveel mogelijk films waarin dromen en het onderbewuste een rol spelen en doe aan droom-interpretatie. Wat leren deze 'filmdromen' je over de mens? Op deze pagina vind je een uitgebreide lijst met films over dromen. (Dreamscape, Donnie Darko, In Dreams, Mulholland drive, Kikujiro, Twin Peaks, Spirited Away, Alice in Wonderland ...) Het is belangrijk om eerst een goed beeld te hebben. Nadien kan je dingen verklaren.

Dit zijn een paar belangrijke vragen: Wat leren films je over dromen en het onderbewuste? Wat zeggen ze over de regisseurs en scenarioschrijvers die ze gemaakt hebben? Is een film maken een rationele of irrationele bezigheid? Hoeveel invloed heeft hun onderbewuste gehad op de film die ze gemaakt hebben? Zoek interviews en 'makings off'. Maar films zeggen ook iets over het onderbewuste van mensen die er naar kijken. Wat spreekt ons aan in bepaalde films en waarom? Films zijn met andere woorden een goede graadmeter voor onze verlangens, frustraties en angsten. Is film kijken een rationele of irrationele bezigheid? Tenslotte kan je je ook afvragen wat je idee over een bepaalde film zegt over je eigen onderbewuste. Vergelijk het met een rorschachtest. Waarschijnlijk zegt je interpretatie meer over jezelf dan over de film. Stel je voor... films analyseren als een manier om je eigen onderbewuste te ontdekken!

Je kan het ook breder bekijken en films zien als een spiegel van de samenleving. Als dat zo is wat leren films ons dan over onze cultuur of andere culturen? Gaan buitenlandse films meer/minder over dromen? Waarom wel/niet? Leg je vraag voor aan commissie 09: het onderbewuste en de maatschappij en commissie 01: het onderbewuste, dromen en andere culturen.

Het is belangrijk dat je niet alleen een beschrijving geeft. Probeer  films te verklaren. Je kan dit doen aan de hand van psychologische, sociologische, en historische theorieën. Onze materiële cultuur, politiek, geloof, waarden en normen, vrije tijd... alles is met elkaar verbonden. Al deze dingen hebben invloed op en worden beïnvloed door films.

Zijn films een Freudiaanse uitlaatklep? Door  te kijken verwerken we onze verlangens en frustraties. Als dat zo is hebben films een belangrijke therapeutische functie in onze samenleving. Of krijgen we onze verlangens juist uit films? Films kunnen ook een ontsnapping zijn uit onze technische en fantasieloze wereld. (zie les geschiedenis over de 'Matrix') Wat vinden jullie? Ben je het er mee eens? Waarom wel/niet? Heb je er andere ideeën over?

Bekijk 'A perverts guide to cinema'. In deze documentaire analyseert de Slowaakse filosoof Slavoj Zizek een veertigtal films (Lost Highway, Possessed, The Birds, Psycho...) Hij gebruikt hiervoor begrippen en inzichten uit de psychoanalyse van S. Freud en Jacques Lacan. Dat kunnen jullie ook! Kijk naar films en link die aan de theorieën die je in de les (gedragwetenschappen, cultuurwetenschappen, geschiedenis, godsdienst...) gezien hebt. Lees dit artikel over de traditie van de psychoanalyse in film.

Een serie waarmee je dit makkelijk kan doen is 'True Blood' van HBO. 'True Blood' gaat over een broeierig dorpje in het zuiden van de Verenigde Staten. Vampiers blijken echt te bestaan maar zijn door het op de markt komen van synthetisch bloed niet langer een bedreiging voor de mens. Toch raken ze maar moeilijk geïntegreerd. Je zou de vergelijking kunnen maken met allochtonen in de samenleving. 'True blood' is een vlijmscherpe kritiek op onze maatschappij maar tegelijkertijd een schitterende psychologische analyse van de mens. Het hoofdpersonage 'Sookie Stackhouse' heeft een mysterieuze afwijking en kan de gedachten van mensen horen. (hun onderbewuste!?) De vampiers symboliseren de duistere kant van de mens. (het Es, de driften?) De serie legt veel nadruk op de hysterie, angst en bijgeloof van mensen. Sommige mensen veranderen letterlijk in dieren (shape-shifters) en er is sprake van Voodoo (het uitdrijven van kwade geesten etc). Kortom, je kan de theorie van Freud er makkelijk in herkennen. De hele serie gaat over een strijd tussen het rationele en het irrationele. Bekijk een aantal afleveringen en interpreteer en verklaar het verhaal. Plaats de serie in haar bredere sociaal-historische en maatschappelijke context.

Een regisseur die de ideeën van de psychoanalyse en het onderbewuste vaak gebruikt is David Lynch. Denk aan films als Lost Highway, Mulholland Drive, Blue Velvet. Wat wil Lynch met deze films duidelijk maken over de natuur van de mens? Wat zien jullie in zijn films?

Louis Bunuël heeft samen met S. Dali een aantal surrealistische films gemaakt. Kijk naar 'Un chien andalou'. Deze kortfilm van 17minuten is gebaseerd op dromen die ze de nacht voordien hadden.

Robert Williams, interview with a composite abomination, 2008

Je hoeft niet alleen aandacht te hebben voor fictie. Ook media in het algemeen kan interessant zijn, het journaal, documentaires, duidingsprogramma's. Kunnen die ons iets leren over het onderbewuste? Ze zouden normaal heel rationeel en zakelijk moeten zijn. Alleen de feiten. Lukt dat... (of misschien beter) kan dat eigenlijk? Of speelt het onderbewuste toch een rol? Onderzoek dit. Denk aan hoe de sfeer na 11 september invloed had op de media. Is nieuws ook niet een spiegel van ons onderbewuste? Wat is jullie mening? Waarom wel/niet?

Naast het theoretisch opzoekingswerk is het belangrijk dat je onderzoek ook een praktische kant heeft. Ga praten met mensen die films en televisie maken. Aan het Rits in Brussel kan je terecht voor een filmopleiding, regisseur, montage, cameraman. Is er in de opleiding aan het Rits aandacht voor onze problematiek? Als je films wil maken is psychologie, inzicht in je publiek, heel belangrijk...toch? Praat met zoveel mogelijk mensen over hun filmervaringen. Waarom gaan jullie niet naar Metropolis og UGC en interview je mensen bij het verlaten van de filmzaal? Probeer zelf een droomscene te filmen. (denk aan de droomscenes in de serie 'Angels in America') (je kan hiervoor samenwerken met één of meerdere commissies) Denk na over de boodschap van je film. Wat wil je in je film duidelijk maken over dromen en het onderbewuste?

Maak een verslag van je bevindingen en denk na over je bijdrage aan de droomavond. Probeer het publiek zoveel mogelijk bij je thema te betrekken. Vraag mensen naar hun filmervaringen. Laat de droomscene zien die je gefilmd hebt... of laat mensen hun  onderbewuste ontdekken door  aan film-interpretatie te doen.