04. Ontspanning en vrije tijd, kunst en design, sport, muziek en futuristisch geluid en reizen.

1. Wat deden mensen in het verleden met hun vrije tijd? (theater, film, muziek, sport, reizen, huisdieren, jeugdbewegingen...)  Alle deze ontspanningsvormen zijn een product van hun tijd en de maatschappelijke situatie. Denk aan gregoriaans, barok, hiphop of jazz. Kunst, muziek (geluiden) zijn ook gevoelig voor technologische veranderingen. Denk aan muziek na de industriële revolutie toen nieuwe instrumenten op het toneel verschenen. (elektrische gitaar, saxofoon)

2. Wat doen we vandaag met onze vrije tijd? Denk aan het toenemende toerisme. Waarom gaan we op reis, als ontspanning, uit nieuwsgierigheid of om prestige? Maar je kan ook iets zeggen over de muziek op je mp3-speler en de festivals die je bezoekt. (hoe wordt er vandaag naar muziek geluisterd?) Beschrijf je ervaringen op 'Werchter', 'Pukkelpop', etc... Verklaar de populariteit  en de toenemende commercialisering van deze evenementen.

3. Bedenk een mogelijk toekomstscenario. Wat doen we in onze vrije tijd over vijftig, honderd, duizend jaar?

Hoe bedenk ik een toekomstscenario? Enkele Tips...

Zou het concept 'vrije tijd' nog bestaan? Misschien leven mensen in een uiterst zakelijke en competitieve wereld waarin ze geen tijd meer hebben voor 'cultuur' en 'ontspanning'. Hoe zie je dit evolueren? Moesten mensen in het verleden harder werken of juist niet? Hadden mensen meer of minder vakantie? Kalenders zeggen veel over het belang van arbeid, vrije tijd en consumptie in een samenleving. Stel een kalender op in het jaar 2569nc. Waarschijnlijk zijn de feestdagen anders als nu.

Ontspanning zal waarschijnlijk nooit helemaal verdwijnen. Denk aan zwarte slaven op de plantages in het zuiden van de Verenigde Staten of gevangen in concentratiekampen. Mensen houden er altijd cultuur op na. Maar er zullen wel nieuwe vormen van ontspanning ontstaan. Neem wielrennen. Wat zou een middeleeuwer denken van een fiets? Fietsen zijn een gevolg van de industriële revolutie. Bedenk zelf wat er in toekomst allemaal kan gebeuren.  (Dit is natuurlijk moeilijk.  Zouden middeleeuwers ooit fietsen hebben kunnen voorspellen?!) Misschien zullen (bio)revoluties zorgen voor nieuwe sporten en spelletjes...? Zie thema 02 gezondheid en het lichaam. Als de fysieke mogelijkheden van mensen toenemen ontstaan er waarschijnlijk ook nieuwe sporten.  Maar ook veranderende (stedelijke?) ruimtes creëren nieuwe ontspanningsvormen. Kijk naar deze mensen op de metro in New York of denk aan Urban sprinting.

Ook architectuur speelt een rol. Je hebt plaatsen nodig waar je je kan ontspannen. Denk aan parken, pleinen en concertzalen.  Zouden  cafés  nog bestaan? Bedenk nieuwe plaatsen waar mensen zich kunnen ontspannen. Bekijk de lezing van Howard Kunster op TED. Wat vindt hij van suburbia en onze levensstijl? Welke tips heeft hij voor de toekomst?

Hoe sociaal zal onze vrijetijdsbesteding zijn? Wordt het iets dat we samen doen of alleen? Denk aan de 'capsulaire samenleving' waarin mensen steeds meer voor een computerscherm zullen zitten. (=eigen kamer wordt een soort capsule) Misschien verhuist ontspanning wel helemaal naar het internet in de vorm van spelletjes en virtuele contacten. Bekijk ook de thema's 07 cyberspace en  01 sociale relaties.

Wat gebeurt er met kunst en creativiteit wanneer de wereld steeds technischer, efficiënter en rationeler wordt? (zie discussie tussen captain Janeway en Seven of Nine in Startrek Voyager seizoen 4, aflevering; The Raven) (of denk aan 'the decline of the miraculous' zie les geschiedenis, vijfde jaar.) Kijk naar de lezing van Larry Lessig op TED. Sommige sociologen en historici zijn er van overtuigd dat de twintigste eeuw de minst creatieve eeuw van de geschiedenis is geweest. Door  radio, film en televisie zijn we van een 'read-write culture' naar een 'read-only culture' gegaan. Cultuur wordt slechts gemaakt door een paar mensen en de  massa is gereduceerd tot consument. Vroeger moest elke gezin voor zijn eigen ontspanning zorgen en zongen mensen zelf liedjes. Door de mogelijkheden van het internet (iedereen kan op zijn laptop, films monteren, foto`s bewerken en blogs schrijven) voorspellen sociale wetenschappers dat we nu terug zouden gaan naar een 'read-write culture'. Wat vinden jullie van dit idee?

Doe iets met design. Welke vorm zullen dingen (ijskasten, tandenborstels en computers ...) hebben in de toekomst? Kijk hoe 'design' veranderd is in de geschiedenis (FIELL (Charlotte & Peter), Design van de 20ste eeuw.Taschen, 2005).

Dit is een promotiefilmpje van Monsanto over het huis van de toekomst. Wat wordt hier voorgesteld als het materiaal van de toekomst? Gaat dit nog steeds op? Welke bouwmaterialen zullen er belangrijk worden?

Hoe zal muziek in de toekomst klinken? (vergeet niet dat muziek en geluid beïnvloed worden door maatschappelijke en technologische veranderingen) Denk aan biologische muziekmachines (muziek geïnspireerd op de geluiden die cellen maken), of de muziekkunstwerken die je gezien hebt bij de Verbeke-Foundation of de muziek van cyberspace en computerspelletjes.

Wordt er nog gereisd in de toekomst? (Quest, augustus 2007, reizen zonder grenzen. Waarom willen we steeds verder?) Reizen mensen uit nieuwsgierigheid en voor hun ontspanning naar andere planeten? Of is toerisme maar een tijdelijk fenomeen dat hoort bij deze periode in de geschiedenis? Kijk naar de film 'Total Recall', van Paul Verhoeven, met Arnold Schwarzenegger. De film is gebaseerd op een boek van P.K. Dick en gaat over een reisbureau ( Recall) dat vakanties verkoopt in de vorm van herinneringen. Deze herinneringen worden in je hersenen ingeplant waardoor je de ervaring hebt dat je op reis geweest bent.

Een interessant concept dat jullie verder kunnen uitwerken is het idee van het holodeck. Dit is een vondst uit de serie 'Startrek'. Een holodeck is een lege ruimte waar je met projectoren een driedimensionale en interactieve wereld kan creëren. Je kan er meespelen in verhalen, met personages praten en ze echt aanraken. Welke nieuwe mogelijkheden biedt zo'n holodeck? Hoe zal toneel eruit zien wanneer we dit soort technologie tot onze beschikking hebben? Het zal verwarrend (Hoe weet je nog wat echt is?) maar ook boeiend zijn.  Met een holodeck kan je namelijk alles doen.  (literatuur, spelletjes, sport, onderwijs, geschiedenis, maar ook wetenschap!) Je kan sporten, verhalen afspelen, interactieve geschiedenislessen geven en wetenschappelijk experimenten (simulaties) doen. Stel je voor wat je dan allemaal kan ontdekken. Op dat moment is er sprake van een soort technologische en culturele singulariteit?! De nieuwe mogelijkheden zijn zo groot dat je kan spreken van de ultieme maakbaarheid van de wereld. De totale vrijheid. Dit kan natuurlijk ook verlammend werken. Kunst en nieuwsgierigheid zijn vaak ingegeven door onze beperkingen. Misschien leidt een holodeck juist tot twijfel en apathie. Wat is jullie mening?Wat zou je zelf met een holodeck doen?

Startrek Voyager is een interessante serie om een beeld te krijgen van het dagelijkse leven op ruimteschepen die misschien ooit door het heelal zullen reizen. Voyager is een starship van de 'Federation' (=verenigde Naties van de toekomst) dat door omstandigheden terechtkomt aan de andere kant van ons sterrenstelsel. De serie gaat over de terugtocht naar de aarde die zo'n 70 jaar duurt. Eigenlijk is Voyager een oorlog/onderzoeksschip, helemaal niet voorzien op zo'n lange reis. Het is boeiend om te zien hoe er aan boord langzaam een 'civil society' ontstaat. De 'crew' van Voyager wordt langzaam een gemeenschap en het holodeck (cultuur!) speelt daarbij een belangrijke rol. Hoe zal ontspanning in de toekomst nieuwe sociale relaties creëren? Bekijk ook thema 01 over sociale omgangsvormen.

Beschrijf de huisdieren (ruimtewezens?) van de toekomst. Of kinderspeelgoed...? Bestaan concepten als 'kinderen' en 'speelgoed' en 'spelen' nog? Spelen is voor kinderen eigenlijk een vorm van leren.  Maar wat als we alle informatie in één keer kunnen downloaden naar de hersenen? Bekijk de film 'The Last Mimzy', een science-fiction film uit 2007 over speelgoed uit de toekomst. 

Kijk naar de lezing van de Britse bioloog Richard Dawkins op TED. Hij vertelt over  ons 'vreemde' universum. Hoe zou hij kinderen in de toekomst willen opvoeden?

Op Youtube staan oude filmpjes waarin men voorspellingen doet over de toekomst. Dit filmpje op Youtube laat zien hoe men in 1957 dacht over het dagenlijks leven in het jaar 2000. Wat dacht men dat er zou gebeuren? Kloppen de voorspellingen? Waarom wel /niet?

Kijk ook eens op www.ted.com. TED staat voor 'Technology, Entertainment, Design'. Ieder jaar komen er in Californië duizend mensen bij elkaar om te praten over de nieuwste doorbraken in de wetenschap, de kunst, de technologie... In deze lezingen worden interessante dingen gezegd over het dagelijkse leven in de toekomst.

Beschrijf het samengaan van wetenschap en design. Welke nieuwe mogelijkheden worden er zo gecreëerd?

Rodney Brooks legt uit welke rol robots zullen spelen in het dagelijks leven van mensen!