01. Sociale relaties en omgangsvormen tussen mensen en dingen in de toekomst

toilet of the future, sciencefiction museum Seattle

1. Hoe gingen mensen in het verleden met elkaar om?  Wanneer en waarom is het veranderd? Denk aan vriendschap, liefde, ouder-kindrelaties, bejaarden, homoseksualiteit, de gelijkheid van man en vrouw, racisme...?

2. Wat kan je zeggen over de huidige situatie? Wat zijn op dit moment de meest voorkomende samenlevingsvormen. Denk aan het kerngezin in het Westen. Wat is je thuissituatie? Hoe vul je begrippen als vriendschap en liefde en familie in en waarom?

3. Bedenk een toekomstscenario. Hoe zullen mensen met elkaar omgaan over vijftig, honderd of wel duizend jaar? 

Hoe bedenk ik een toekomstscenario? Enkele tips...

Zou er in de toekomst sprake zijn van gelijkheid tussen mannen en vrouwen? Vandaag is er nog een zekere dominantie van mannen. (denk aan lonen en topfuncties in de zakenwereld of in de politiek) Misschien draait dit wel om? Meisjes doen het vandaag in het onderwijs gemiddeld beter dan jongens. Hoe zie je dit verder evolueren en waarom?

Ook  technologie heeft een grote invloed op sociale relaties. We gebruiken steeds meer apparaten en technische hulpmiddelen. (ijskast, microgolfoven, computer...) Individuen kunnen zo beter voor zichzelf zorgen waardoor oude sociale relaties verloren gaan. We hebben elkaar steeds minder nodig. Denk aan het feit dat er meer alleenstaanden zijn. Het gezin was vroeger een praktische eenheid die mensen in staat stelde om te overleven. Iemand zorgde voor de maaltijd, iemand ging hout halen ... Het is heel lang onmogelijk geweest om als mens alleen te leven. Als de praktische situatie verandert, verandert ook de moraal (Marxisme, cursus geschiedenis, vijfde jaar) en de ideeën die mensen er over hebben. Wat zal er gebeuren met gezinnen? Worden ze groter of kleiner of komen er andere structuren? Sociologen en architecten spreken over een 'capsulaire samenleving' waarbij mensen op zichzelf leven (tussen computerschermen) in aparte capsules.

Het omgekeerde is evengoed denkbaar. Door dezelfde technologie kunnen ook nieuwe interactie- en communicatievormen ontstaan. (Denk aan de chatrooms, internetdaten of de 'Graffitio' functie op de iPhone). Onderzoek de mogelijkheden van nieuwe virtuele gemeenschappen. Kijk ook eens naar het thema internet en cyberspace.

Hoe nieuwe technologie sociale interacties kan veranderen en beïnvloeden, kan je zien in de serie Startrek Voyager.  Dit schip heeft een 'holodeck' aan boord. Een lege ruimte waarin je een interactieve virtuele wereld kan creëren. In het holodeck kan je meespelen in verhalen, je kan  er met personages praten en ze echt aanraken.   Bijvoorbeeld aflevering 11, Fairheaven. (Seizoen 6) Wat zou jij met een holodeck doen en hoe denk je dat het de interactie tussen mensen zal beïnvloeden?

Sociale relaties zullen ongetwijfeld beïnvloed worden door nieuwe vormen van leven. (kunstmatige intelligentie, robots en computers die kunnen voelen...) Wat als de grenzen tussen leven en dood vervagen? We zullen nieuwe wetten en regels nodig hebben. Je zou het kunnen vergelijken met de 'Verlichting' en ideeën van John Locke en J.J. Rousseau die basisrechten hebben gecreëerd voor de mens. Hetzelfde zou dan moeten gebeuren voor robots!? Zal het geweldloos gaan of krijgen we te maken met robots die strijden voor vrijheid en gelijkheid. Grote robotrevoluties, vergelijkbaar met de Franse Revolutie. Denk aan The Animatrix, 'Second Renaissance'.  Of de Japanse mangafilm 'Gost in the shell'. Zie je dit gebeuren? Waarom wel/niet?

Wanneer je aan sociale relaties denkt kom je automatisch uit bij moraal en ethiek. In het verleden en nu nog wordt die moraal voor een stuk bepaald door religie. Zoek uit wat er met religie zal gebeuren en op welke manier dat menselijke interacties zal beïnvloeden? Misschien is religie iets van het verleden? Kan dat? Waar halen mensen dan hun moraal vandaan? Of worden we weer heel religieus na een periode van secularisering? Denk ook aan de toenemende invloed van de islam. Misschien vind je in deze godsdienst de omgangsvormen van de toekomst?

Hoe zullen mensen in de toekomst omgaan met seksualiteit? Bestaat het concept nog? Is het nog nodig als de mogelijkheden van de wetenschap (onderzoek naar stamcellen, genetische manipulatie, klonen) toenemen? Of verhuist seksualiteit volledig naar het internet en worden onze verlangens en lusten steeds verder gekanaliseerd tot de biologische interactie tussen mensen verloren gaat? Sterven we dan langzaam uit? ( zie aflevering Futurama "I Dated a Robot” Seizoen 3, Aflevering 15) Bekijk ook het thema dystopieën en het einde van de wereld.

Je kan ditzelfde idee terugvinden met betrekking tot het virtuele spel 'Second Life'. Het volgende YouTube filmpje gaat over sex in 'Second Life'

Een interessante roman over liefde en seksualiteit in de toekomst is de sciencefictionroman 'Girl in landscape' van Jonathan Lethem, 1998. Het verhaal is geïnspireerd op Nabokov's Lolita.

Bekijk de film 'Demolitionman' met Silvester Stalone. Wat voor toekomst wordt er hier gesuggereerd? Wat is de mening van de makers over geweld en de menselijke natuur?

Sociale relaties hebben een invloed op hoe mensen wonen. In steden of juist niet? (zie ook SCHILPEROORD (P.), techniek van de toekomst. Leven op een schip, blz 30-31). Bekijk ook de thema's dagelijks leven en transport en energie. Misschien ondekken we een nieuwe energievorm en is het niet meer nodig om bij elkaar in een stad te wonen? Als transport verandert, veranderen ook leefomstandigheden en sociale omgangsvormen!

Probeer bij het bestuderen van sociale relaties ook rekening te houden met toekomstige maatschappijvormen. Leven mensen in de toekomst in een democratie of een dictatuur of zullen er andere maatschappijvormen ontstaan? Kijk naar de film 'Harrison Bergeron' gebaseerd op het gelijknamig kortverhaal van Kurt Vonnegut.

Bestaan landen, nationaliteiten en rassen nog? Misschien ontdekken we nieuwe levensvormen in de ruimte. Wat voor een wereld ontstaat er dan? Zal dit leiden tot nieuwe integratieproblemen? Misschien ontstaat er een intergalactische (ipv multicultureel) samenleving van verschillende wezens. Lees de roman 'The Algebraist' van Iain M. Banks .

Kijk ook eens op www.ted.com. TED staat voor 'Technology, Entertainment, Design'. Ieder jaar komen er in Californië duizend mensen bij elkaar om te praten over de nieuwste doorbraken in de wetenschap, de kunst de technologie, etc. In deze lezingen worden interessante dingen gezegd over mogelijke sociale interacties in de toekomst. 

Eve Ensler is een feministe en schrijfster uit New York. Wat voor toekomst probeert zij te creëren?Wat zegt ze over gevoelens van veiligheid en onveiligheid bij mensen?

Theo Jansen is een Nederlandse kunstenaar die nieuwe levensvormen creëert die kunnen overleven op het strand. (Hoe gaat een dag op het strand eruit zien, wanneer er dit soort wezens/toestellen zouden leven? Hoe zou jij met ze omgaan? )

Wat zegt Gever Tulley over het opvoeden van kinderen? Hoe zal opvoeding van kinderen er in de toekomst uit zien ?