commissie 15: het onderbewuste, dromen en psychologische stoornissen

Beste commissieleden

Deze opdracht moet jullie op weg helpen. Het zijn wat vragen, boeken, Internet Links, films en een aantal praktische tips. Het spreekt voor zich dat je ook andere vragen kan stellen. We zouden het leuk vinden als jullie zelf met ideeën komen om je onderwerp verder uit te diepen. Gebruik je fantasie, creativiteit en kritisch inzicht. Veel succes!

Jullie onderzoeken het onderbewuste, dromen en psychologische stoor-nissen. Ook deze opdracht behoort tot de donkere kant van dit project. Wat kunnen mensen met psychosen, paniekaanvallen en trauma's ons leren over het onderbewuste? Wat dromen mensen met depressies, fobieën of zelfs seriemoordenaars? Wat gaat er mis? Ligt de oorzaak bij  hun dromen? Denk aan het YouTube filmpje over 'dream-interpretation' 'People that don't dream are criminally psychotic.' Klopt dat? (werk samen met commissie 13: dromen, nachtmerries en slaapstoornissen.) Als dromen een verwerking zijn van ervaringen en de frustraties die mensen daarbij oplopen dan zou een gebrek aan dromen crimineel gedrag kunnen verklaren. Maar wil het ook niet zeggen dat mensen met psychologische stoornissen en veel conflicten in hun leven juist meer dromen?

Dit zijn een paar belangrijke vragen: Welke rol spelen dromen en het onderbewuste bij mensen die kampen met psychologische stoornissen? Ga (op een respectvolle en tactvolle manier) op zoek naar dromen van mensen die depressief zijn of fobieën hebben. Zoek persoonlijke getuigenissen (films, literatuur...?) Het is belangrijk dat je eerst een goed beeld hebt. Nadien kan je dingen verklaren. Wat is de relatie tussen deze stoornissen en het onderbewuste? Er zijn uiteenlopende verklaringen voor psychologische stoornissen: de psychoanalyse, medisch, biologisch, neurologisch, sociaal-historisch.

Volgens S. Freud zijn alle problemen structureel in de mens aanwezig. Het zijn spanningen die ontstaan omdat we gestuurd worden door (biologie) driften en verlangens die botsen met de sociale en morele context  (cultuur) waarin we leven. Er is dus geen verschil tussen gezonde en ongezonde mensen. Klopt deze theorie? Verklaar je hiermee alle psychologische problemen: depressies, fobieën, neurosen, psychosen? Wat doe je dan met autisme, AD(H)D...? 

Er zijn ook meer biologische verklaringen die kijken naar genetica en structuren in de hersenen. Kijk naar het filmpje op TED over 'the mind of a serial killer' en lees het boek van Steven Pinker 'the blank slate' (=het onbeschreven blad) Pinker weerlegt in dit boek het idee van de hersenen als 'onbeschreven blad'. Er is volgens hem wel een aangeboren verschil tussen mensen.

Uiteindelijk kom je uit bij het nature/nurture-debat. Worden mensen bepaald door de cultuur en ervaringen die ze opdoen of de biologie en hun aangeboren eigenschappen? Wat is jullie mening in deze discussie en waarom?

Misschien is het alsmaar toenemen van stoornissen een maatschappelijk en historisch probleem en komt het omdat we er meer aandacht voor hebben en omdat onze samenleving steeds zakelijker, stressvoller en rationeler wordt. Als gevolg daarvan vallen steeds meer mensen af. Mensen hadden vroeger dezelfde stoornissen, alleen was de samenleving minder conformistisch dan vandaag. (leg dit probleem voor aan commissie 12: dromen en het verleden) Zijn jullie het hiermee eens? Waarom wel/niet?

Zijn er (eventueel) oplossingen voor bepaalde psychologische stoornissen en kunnen het onderbewuste en dromen hier een rol in spelen? Denk aan therapie of medicatie? Welke van twee vinden jullie het beste en waarom?

Welke rol spelen traumatische ervaringen; kindermishandeling of  vliegtuig-rampen? (werk samen met de commissie 04: dromen en het geheugen) We stellen vast dat mensen zowel fysieke als emotionele schade oplopen. Dit laatste is moeilijker te behandelen. Hoe kan je psychologische schade meten? Mensen krijgen soms pas dagen of zelfs jaren later last van angsten, slapeloosheid. Wijst  dit op het bestaan van het onderbewuste? Heeft de aanslag van 11 september invloed gehad op het onderbewuste? Dromen van mensen...? Hier zijn vast studies over. Een heel mooi boek over psychologische schade en de verwerking van 11 september  is het boek 'Falling man' van de Amerikaanse schrijver Don Delillo.

Robert Williams, The Excruciating Antithesis of Rip Roarious, 2008

Bekijk de film 'Donnie Darko.' Wat gebeurt er met het hoofdpersonage? Op wat is deze film geïnspireerd? Ga na of er jongeren zijn met gelijkaardige psychologische problemen. De film heeft veel kritiek op onze maatschappij, op het onderwijs en zelfhulpgroepen en esoterische therapieën. Geef voorbeelden. Welke mening hebben de makers van deze film? Ben je het eens met deze kritiek? Waarom wel/niet?

Seriemoordenaars zijn nog extremer. Dit is het terrein van de criminologie. Er zijn verschillende theorieën die het gedrag van seriemoordenaars verklaren. Breng ze in kaart. Onderzoek welke het beste is en leg uit waarom. Welke rol speelt het onderbewuste? Zoek informatie over beroemde serie moordenaars uit de geschiedenis. Denk aan de 'son of sam'. David Berkowitz heeft altijd beweerd dat hij de opdracht voor de moorden kreeg van de hond van de buren. Hij had last van visioenen en hallucinaties.

Kijk naar de serie 'Dexter'. Dexter Morgan is een forensisch onderzoeker voor de politie van Miami. Tenminste overdag, want 's nachts vangt en vermoordt hij misdadigers en seriemoordenaars. Het is geen oppervlakkige politieserie. Er is veel aandacht besteed aan het scenario en de psychologische achtergrond van de personages. Vooral de scénes met zijn vader, een ondertussen overleden politieagent zijn interessant. Die leert Dexter als kleine jongen om te gaan  met zijn moordlustige driften. Wat leert de serie Dexter ons over het onderbewuste? Zit er een Dexter in elk van ons? Heeft Dexter dromen en wat droomt hij dan?

Naast het theoretische opzoekingswerk is het belangrijk dat je onderzoek ook een praktische kant heeft. Bezoek een aantal psychiatrische instellingen. Neem interviews af. Wat vinden mensen die in het veld staan van S. Freud, de psychoanalyse of 'The blank slate' van Steven Pinker? Wat blijkt er uit de praktijk? Het is moeilijk om echt contact met patiënten te hebben. Maar het zou natuurlijk interessant zijn om met ze te praten over hun dromen.

Jullie schrijven een verslag van je bevindingen en je denkt na over je bijdrage aan de droomavond. Hoe gaan jullie je thema overbrengen aan het publiek? Creëer de nodige empathie. Zorg ervoor dat je publiek zich kan inleven in de problematiek. Confronteer mensen met hun eigen donkere kanten.